ترکیبات شیر مادر

ترکیبات شیر مادر
چربی‌ها
شیر مادر آنزیم‌هایی دارد که به هضم کامل چربی کمک می‌نماید. در شیر خشک این آنزیم‌ها وجود ندارد. از این رو، چربی شیر خشک خوب هضم نمی‌شود، مقداری از آن همراه مدفوع نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می‌کنند، دفع می‌گردد و به آن بوی نامطبوعی می‌دهد. شیر مادر دارای کلسترول است، ولی شیر خشک و فرمول‌های غذای کودک کلسترول کم‌تری دارد؛ زیرا کلسترول آن را جدا می‌کنند. رسم جدا کردن کلسترول غذای کودک، به تقلید از پرهیزی است که برای افراد بزرگ‌سال از کلسترول وجود دارد.
در واقع اگر قدیمی‌ترین رژیم غذایی انسان یعنی شیر مادر دارای مقداری کلسترول است، نباید آن را اشتباه طبیعت به حساب آورد. آیا نباید احتمال داد که کلسترول شیر مادر می‌تواند به کبد بیاموزد که آن را تجزیه کند؟ آیا توانایی تجزیه کلسترول که کبد نوزاد از خوردن شیر مادر کسب می‌کند، برای مقابله با کلسترول در سنین بالا به کار نمی‌آید؟ متخصصان تغذیه درباره جواب به این پرسش‌ها هنوز به توافق نرسیده‌اند، ولی با توجه به هماهنگی شگفت‌انگیزی که در خلقت و آفرینش وجود دارد، کلسترول شیر مادر را نباید چیز بیهوده‌ای دانست.

پروتئین‌ها
دَلَمه‌ای که از پروتئین شیر مادر به‌وجود می‌آید، دارای ذراتی کوچک‌تر از دَلَمه شیر گاو است و هضم پروتئین شیر مادر را آسان می‌کند. مادرانی که به نوزاد خود شیر خشک می‌دهند، متوجه شده‌اند که نوزادشان تا مدت بیش‌تری سیر باقی می‌ماند؛ چرا که شیر خشک دیرتر هضم می‌شود. شیر مادر فقط دارای پروتئین‌های انسانی است که بدن نوزاد با آن بیگانگی ندارد و نسبت به آن حساسیت کم‌تری نشان می‌دهد. حال آن که شیر خشک و غذای کودک دارای پروتئین‌هایی هستند که منشاء گیاهی یا حیوانی دارند و به علت عدم تشابه با پروتئین انسان، در نوزاد حساسیت بیش‌تری تولید می‌کنند.شاید مطالعه مطلب مربوط به تشخیص و علل کم بودن شیر مادر مفید باشد.

کربوهیدرات‌ها
قند اصلی شیر مادر لاکتوز است. بررسی‌ها نشان می‌دهد شیر پستان‌دارانی که مغز بزرگ‌تری دارند، دارای لاکتوز بیش‌تری است. لاکتوز شیر مادر بیش‌تر از شیر گاو و طعم آن شیرین‌تر است. تولیدکنندگان شیر خشک و غذای کودک، به محصولات خود مقداری شکر یا قند ذرت اضافه می‌کنند تا به آن طعم شیرینی مثل طعم شیر مادر بدهند. این قندها که برای شیرین کردن این محصولات به‌کار می‌روند، با قند شیر تفاوت دارند. شکر یا قند معمولی، سریع‌تر از لاکتوز هضم می‌شود و بعضی بچه‌ها و نوجوانان وقتی قند یا شیرینی می‌خورند. غلظت قند خونشان بالا می‌رود و دچار نوسان حالت یا فعالیت زیادی می‌شوند. با توجه به این نکته، شاید بتوان گفت که غلظت قند خون نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می‌کنند نیز دارای نوسان می‌باشد.
لاکتوز، رشد و فعالیت بعضی از باکتری‌های مفید را در روده نوزاد تقویت می‌نماید. این باکتری‌ها با باکتری‌های مولد اسهال مبارزه می‌کنند و از فعالیت آن‌ها جلوگیری می‌نمایند. قند معمولی در شیر خشک تولید اسید می‌کند. این اسید به اضافه چربی هضم نشده در مدفوع نوزاد، باعث سوختگی پای نوزاد می‌شود که در تغذیه با شیر خشک امری متداول است. فواید شیر دادن برای نوزاد را نیز بخوانید.

ترکیبات شیر مادر

مواد معدنی
شیر گاو دارای مقدار زیادی کلسیم و فسفر است. این مواد برای رشد سریع گوساله لازم است، ولی نوزاد انسان به این همه املاح نیازی ندارد. برای دفع این املاح، کلیه ناتوان نوزاد باید فشار زیادی را تحمل کند، به همین دلیل غلظت این مواد در شیر مادر به اندازه نیاز نوزاد و کمتر از شیر گاو می‌باشد و کار کلیه برای دفع آن‌ها آسان‌تر است.

آهن
این ماده در ساختن گلبول‌های قرمز خون به‌کار می‌رود. جنین، هنگام رشد در رحم مادر، مقدار زیادی آهن از خون مادر و از راه بند ناف دریافت و ذخیره می‌کند. این ذخیره آهن، برای مدت شش ماه کافی است و پس از آن نوزاد به آهن بیش‌تری نیاز پیدا می‌نماید. آهن موجود در شیر مادر، با نمک‌های آهنی که به شیر خشک و غذای کودک اضافه می‌کنند، تفاوت دارد. کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، به‌ندرت دچار کم خونی می‌شوند؛ ولی کودکان شیر خشک خوار غالبا در سن یک تا دو سالگی به کم‌خونی مبتلا می‌گردند. آهن موجود در شیر مادر، تأثیر کاملاً متفاوتی دارد. قابلیت جذب آهن شیر مادر حداقل ۵۰ درصد است، ولی قابلیت جذب آهن اضافه شده به غذای کودک پایین است و نوزاد فقط حدود ۱۰ درصد آن را جذب می‌کند. علت این تفاوت مربوط به وجود پروتئین ویژه‌ای، در شیر مادر است. این پروتئین به آهن می‌چسبد و جذب آن را در روده آسان می‌کند. در نتیجه، از بروز کم‌خونی در نوزاد جلوگیری می‌شود. این پروتئین «لاکتوفرین» نام دارد. آهن جذب نشده‌ای که در شیر خشک و غذای کودک وجود دارد، از بدن نوزاد دفع می‌شود و رنگ سبزی به مدفوع نوزاد می‌دهد. از این رو، رنگ و بوی مدفوع نوزادی که از شیر خشک تغذیه می‌کند، حالتی غیرعادی دارد. می‌توان نتیجه گرفت که دستگاه گوارش نوزاد، برای هضم شیر گاو ساخته نشده است. آهن زیادی در شیر خشک، رشد و فعالیت باکتری‌های مضر و عامل اسهال را نیز تقویت می‌کند. در مورد اسهال کودکان و درمان آن بیشتر بدانید.

ویتامین‌ها
شیر مادر، تمام ویتامین‌های مورد نیاز نوزاد را دارد، بنابراین نوزادی که از شیر مادر تغذیه می‌شود، به شربت یا قطره ویتامین نیازی ندارد. کلیه ویتامین‌ها، املاح، کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها به نسبت لازم و متناسب با نیازهای کودک در شیر مادر وجود دارد و رشد و سلامت وی را تامین می‌نماید.
شیر مادر به علت کامل بودن از نظر ارزش غذایی، «خون سفید» نام گرفته است. اجابت مزاج در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، مرتب و آسان است. اولین شیری که نوزاد می‌خورد، یعنی آغوز، به عنوان یک ملین طبیعی در هفته اول روده نوزاد را از مکونیوم پاک می‌کند. مکونیوم، ماده تیره رنگی است که از دوره جنینی در لوله گوارش نوزاد باقی مانده است. اجابت مزاج این نوزادان مرتب و راحت‌تر از نوزادان شیر خشکی است و بوی آن نامطبوع نیست.

برای کسب اطلاعات بیشتر تعداد نوبت و طول مدت شیر دادن به نوزاد و فواید شیر دادن برای مادر را نیز بخوانید.