روش صحیح شیردادن

روش صحیح شیردادن
یکی از تحولات مهم در تغذیه نوزادان در چند دهه اخیر، بازگشت به تغذیه با شیر مادر است. مادران جوان ضمن مراجعه به پزشک و مشورت با آشنایان باتجربه، می‌توانند روش صحیح شیر دادن به نوزاد را بیاموزند.
آموزش و کسب آمادگی
در سه ماهه آخر دوره بارداری، مادران بهتر است در کلاس‌ها یا جلسات آموزشی که توسط زایشگاه‌ها و مراکز پزشکی درباره تغذیه با شیر مادر تشکیل می‌شود شرکت نمایند و ضمن پیدا کردن دوستان جدید، از تجربه مادران موفق استفاده کنند. در این جلسات، مسائل مربوط به این روش و راه‌حل‌های مربوط مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. آمادگی قبل از شیردهی را بخوانید.

شروع شیر دادن بلافاصله پس از تولد نوزاد
اگر اشکال و محدودیت پزشکی برای مادر و نوزاد وجود نداشته باشد، بهتر است مادران شیر دادن به نوزاد را چند دقیقه پس از زایمان شروع نمایند و خود و نوزادشان از این روش سالم تغذیه بهره بگیرند. در یک ساعت اول پس از تولد، نوزاد در حالت هشیاری آرام به سر می‌برد و برای گرفتن سینه مادر آمادگی کامل دارد. نوزاد کمی بعد از گریه‌های اولیه آرام می‌گیرد، اطراف خود را هشیارانه نگاه می‌کند و به جست‌وجوی صورت و چشمان مادر می‌پردازد و آن‌گاه دهان خود را به سینه او نزدیک می‌کند. در این هنگام مادر باید نوزاد را به طرف خود جلب کند و او را به سینه خود بچسباند تا بتواند آن را به‌راحتی بگیرد. تغذیه اولیه نوزاد از شیر مادر، اهمیت و مزایای زیادی دارد. اولین شیر که آغوز نام دارد، بهترین ماده غذایی برای نوزاد به شمار می‌آید. نوزاد هرچه زودتر مکیدن سینه مادر را شروع کند، بهتر است. مکیدن سینه، فشارهایی را که هنگام تولد بر نوزاد وارد شده است، تسکین می‌دهد. نوزاد با عمل مکیدن آشناست و از دوره جنینی به آن خو گرفته است. تکرار این عادت به نوزاد کمک می‌کند تا با محیط تازه خود زودتر اُنس بگیرد. قرار دادن نوزاد در ساعت اول پس از تولد روی سینه مادر، باعث می‌شود که او در زمان مناسبی که بهترین آمادگی را دارد، گرفتن و مکیدن پستان مادر را شروع کند. پس از این اولین تغذیه، نوزاد یک تا دو ساعت به خواب می‌رود و این احساس خواب پس از هر تغذیه تا چندین روز ادامه می‌یابد. نکات روزهای اول شیردهی را بخوانید.

وضعیت مناسب برای شیر دادن
مادر برای شیر دادن به نوزاد بهتر است روی مبل راحت یا تخت بنشیند. آرامش و راحتی هنگام شیر دادن امری لازم است. در این وضعیت به چند بالش نیاز دارد تا آن‌ها را در پشت، زیر بازو، در زیر نوزاد یا زیر دست خود قرار دهد. قبل از شروع به شیر دادن آرام بنشیند. آسودگی خیال برای تخلیه شیر لازم است. اگر روی صندلی می‌نشیند، برای آسایش بیشتر یک چارپایه کوتاه زیر پای خود بگذارد تا پاهایش بالا بیاید و بتواند نوزاد را بهتر به سینه بچسباند.

وضعیت مناسب برای نوزاد
در صورت مساعد بودن هوای اتاق، بهتر است بالاپوش نوزاد را بیرون آورد و او را به سینه چسباند. این تماس مستقیم نوزاد با بدن مادر از به خواب رفتن وی جلوگیری می‌کند و بهتر می‌تواند در حال هشیاری سینه مادر را بمکد. مادر دست خود را زیر کفل نوزاد بگذارد و او را طوری بغل کند که سر او در خمیدگی آرنج و پشت او روی ساعد تکیه کند. نوزاد را به طرف خود بگرداند تا شکم او روی شکمش قرار گیرد. سر نوزاد باید در امتداد بدنش باشد و به عقب یا طرفین خم نشود. هنگامی که سینه را می‌گیرد، نباید به سر و گردن او فشاری وارد شود.
بهتر است مادر با استفاده از بالشی که زیر نوزاد می‌گذارد، او را کمی بالا بیاورد تا سر او در مقابل سینه‌اش قرار بگیرد. اگر بخواهد بدون بالش نوزاد را بالا نگه دارد، فشار زیادی به عضلات پشت و بازویش وارد می‌شود. اگر نوزاد پایین‌تر از سینه قرار بگیرد، مجبور است سینه را به طرف خود بکشد. برای تنظیم موقعیت، مادر هیچ‌وقت به طرف نوزاد خم نشود، بلکه نوزاد را به طرف خود بکشد، خم شدن به طرف نوزاد، به پشت مادر فشار وارد می‌کند و به آن صدمه می‌زند. وقتی مادر، نوزاد را در بغل می‌گیرد، دست زیری او را در کنار پهلوی خود نگه دارد تا بهتر به او بچسبد. اگر دست نوزاد مزاحم شیر خوردن است، با دست خود آن را نگه دارد. این روش بغل کردن نوزاد را روش «گهواره‌ای» می‌گویند.

نگه داشتن سینه
اگر مادر با یک دست نوزاد را می‌گیرد، با دست دیگر سینه‌اش را بگیرد و با فشار دادن و بیرون آوردن چند قطره شیر، آن را خیس کند. سینه‌اش را با دست طوری بگیرد که انگشت شست در بالا و سایر انگشتان زیر سینه قرار بگیرد. دست و انگشتان را طوری قرار دهد که اطراف هاله پستان، برای گرفتن نوزاد آزاد باشد. از فشار آوردن به سینه خود با انگشتان خودداری نماید، زیرا این فشار می‌تواند سر سینه را به طرف داخل بکشاند. اگر سینه بزرگی دارد، یک حوله کوچک تا شده زیر آن بگذارد تا سنگینی سینه روی صورت و فک پایین نوزاد فشار نیاورد و او را خسته نکند.

نحوه گرفتن سینه بوسیله نوزاد
مادر برای باز کردن دهان نوزاد، سر سینه خود را که با چند قطره شیر خیس کرده است، به لب‌های نوزاد بمالد. آن‌گاه صبر کند تا نوزاد دهان خود را خوب باز کند. دهان نوزاد مثل دهان جوجه پرنده کاملاً باز و به سرعت بسته می‌شود. به محض باز شدن دهان نوزاد، سر سینه خود را در دهان و روی زبان او قرار دهد و با دستی که نوزاد را بغل کرده است، به سرعت او را به طرف خود بکشد و به خود بچسباند. برای نزدیک شدن به نوزاد نباید به طرف او خم شد یا سینه را به طرف او کشاند، بلکه بهتر است نوزاد را به سوی خود کشید. بعضی از مادران، نوزاد را به اندازه کافی به خود نزدیک نمی‌کنند و نوزاد مجبور است سینه مادر را به طرف خود بکشد. باید سعی کرد قسمت بیشتر هاله پستان را در دهان نوزاد گذاشت، برای این کار مادر می‌تواند لب‌های نوزاد را از هم باز کرده و نگذارد دهانش را جمع کند. هم‌چنین می‌تواند چانه نوزاد را با انگشت به طرف پایین و لب او را به طرف بیرون فشار دهد. در آموزش مادران شیرده، از این روش استفاده می‌شود و مادران تأثیر مهم آن را به خوبی دریافته‌اند. مهم‌ترین نکته در روش صحیح شیر دادن به نوزاد، وادار کردن وی به مکیدن هاله پستان است. هاله پستان، قسمت تیره‌ای در جلو سینه و دور سر سینه می‌باشد. در زیر هاله، سینوس‌ها یا مخزن‌های شیر قرار دارند و برای خارج شدن شیر باید به آن‌ها فشار وارد شود. نوزاد را باید طوری به خود چسبانید که نوک بینی او با سینه تماس پیدا کند. نباید نگران بسته شدن بینی نوزاد و گرفتن راه تنفس او باشد، زیرا نوزاد به‌خوبی می‌تواند از کنار سوراخ‌های بینی نفس بکشد. اگر سنگینی سینه، بینی او را می‌بندد؛ در محل تماس با بینی‌اش با انگشت فشار ملایمی به سینه وارد شود تا راه تنفس او باز شود. در تمام مدت تغذیه نوزاد، مادر بایستی سینه را با دست نگه دارد تا سنگینی آن نوزاد را خسته نکند. این کار را تا وقتی که نوزاد بزرگ‌تر شود و بتواند وزن سینه را تحمل کند، ادامه دهد.
اگر سر سینه مادر صاف یا فرورفته است و اگر نوزاد قوت و نیروی کافی برای مکیدن آن ندارد، اقدام دیگری می‌تواند این مشکل را برطرف کند. بلافاصله پس از این که نوزاد سینه را می‌گیرد و شروع به مکیدن می‌کند، مادر با انگشت سینه‌اش را کمی فشار دهد تا جریان شیر آسان‌تر برقرار شود و نوزاد سینه را ول نکند.
مادر، وقتی نوزاد را به خود می‌چسباند، دقت نماید که سر سینه در میان دهان او باشد.
لثه‌های نوزاد باید از سر سینه بگذرد و روی هاله قرار گیرد. اگر این کار را به سرعت انجام دهد، دهان او روی هاله چفت خواهد شد و به مکیدن برجستگی سینه اکتفا نخواهد کرد. اگر نوزاد گرفتن سینه را خوب یاد بگیرد، مادر، فشاری روی سینه‌اش احساس نخواهد کرد. شایان ذکر است که نوزاد باید هاله پستان را بمکد، نه سر سینه را! اگر مادر متوجه شد که نوزاد قادر به مکیدن سینه نیست، باید کار را متوقف کرد.
برای قطع مکیدن نوزاد، مادر می‌تواند انگشت خود را بین لثه‌های او بگذارد تا پستان را رها کند. مادر بایستی به نوزاد کمک کند تا چندین بار گرفتن پستان را تکرار و تمرین کند و بتواند آن را درست انجام دهد. اگر نوزاد سینه را به طرز اشتباهی می‌گیرد، باید از ادامه کارش جلوگیری کرد. زیرا ادامه این روش غلط به مادر صدمه می‌زند و در نوزاد عادت بدی به‌وجود می‌آورد که ترک آن دشوار است.
بعضی نوزادان به غلط یاد می‌گیرند که فقط سر پستان را بگیرند و با سر و صدای زیادی به آن مک بزنند. این طرز گرفتن سینه اشتباه است و نوزاد نمی‌تواند با این روش خود را خوب سیر کند. در نتیجه این روش غلط و کوشش بیهوده، نوزاد خسته می‌شود و سینه صدمه می‌بیند و درد می‌گیرد. مادر بهتر است برای این که نوزاد را از این عادت غلط باز دارد، چانه او را کمی به طرف پایین فشار دهد تا بتواند سینه را خوب بگیرد. این اقدام احساس درد را برطرف می‌نماید. اگر نوزاد به عادت غلط خود ادامه می‌دهد، انگشت خود را بین دو لثه او قرار دهد و بگذارد گرفتن سینه را از نو شروع کند.
اگر لب‌های نوزاد به طرف داخل جمع می‌شوند مادر باید آن‌ها را از هم باز کند.
روش صحیح گرفتن سینه و مکیدن آن، اهمیت زیادی در تغذیه نوزاد دارد. بعضی از نوزادان این روش صحیح را به‌طور غریزی و طبیعی می‌دانند و به برخی دیگر باید با تمرین یاد داد. نحوه گرفتن پستان توسط نوزادان متفاوت است. بعضی به محض پیدا کردن سر سینه، ماهرانه آن را می‌گیرند و با میل و رغبت شیر می‌خورند. برخی دیگر میلی به گرفتن پستان نشان نمی‌دهند و سرگرم بازی با آن می‌شوند. نوزادی که در گرفتن سینه تنبل و بی‌میل است و مدتی آن را می‌گیرد و آن‌گاه به خواب می‌رود، به تمرین و محرک نیاز دارد. تماس نزدیک بدن نوزاد با بدن مادر می‌تواند به این نوزاد کمک کند. با این روش می‌توان یک نوزاد بی‌میل و خواب‌آلود را تمرین داد تا بتواند مدت بیشتری سینه مادر را بگیرد و بااشتها تغذیه کند.
بعد از چند هفته مشاهده می‌شود که نوزاد به دو روش از پستان تغذیه می‌کند، تفاوت این دو روش در نحوه گرفتن پستان است.
در روش اول نوزاد با استفاده از لب‌هایش به آرامی سینه را می‌مکد و از شیر رقیق اولیه تغذیه می‌کند.
در روش دیگر با کمک زبان و با حرکت آرواره‌ها با قدرت بیشتری به مکیدن ادامه می‌دهد و شیر غلیظ‌تر و پرمایه‌تری می‌خورد. تمام عضلات صورت نوزاد در این روش فعال می‌شود و حتی گوش‌های او تکان می‌خورد. در اثر این تلاش، نوزاد از شیر غنی و پرانرژی استفاده می‌کند. انقباض عضلات صورت و فک نوزاد در این مکیدن به‌خوبی معلوم است و صدای بلعیدن شیر را می‌توان شنید.

وضعیت‌های دیگر برای شیر دادن
با تغییر روش، می‌توان از درد گرفتن سر سینه جلوگیری کرد. زیرا در هر وضعیت، نوزاد به قسمت متفاوتی از هاله پستان فشار وارد خواهد کرد.
علاوه بر وضعیت نشسته دو موقعیت دیگر برای شیر دادن به نوزاد متداول است که یکی «وضع خوابیده» و دیگری روش «کلاچ» است.
در این دو وضعیت نیز، روش گرفتن سینه به وسیله نوزاد مانند روش قبلی، یعنی روش نشسته است. تفاوت روش خوابیده یا درازکش با روش نشسته این است که مادر و نوزاد هر دو روی پهلو و روبه‌روی هم می‌خوابند. مادر برای راحتی بیشتر، زیر سر و پشت خود یک بالش می‌گذارد. برای این که نوزاد نزدیک مادر بماند، یک بالش هم در پشت او قرار می‌دهد. موقعیت سر نوزاد طوری تنظیم می‌شود که دهان او مقابل سینه مادر قرار بگیرد. برای گرفتن صحیح سینه مادر، رعایت نکات قبلی ضروری است.
روش دیگر برای شیردادن روش «کلاچ» نام دارد که شبیه بغل کردن توپ فوتبال (راگبی) است. در این روش مادر باید روی مبل راحتی بنشیند و نوزاد را در طرف همان سینه‌ای که می‌خواهد به او شیر بدهد، زیر بغل خود بگیرد. برای راحتی خود، روی زانوی خود بالشی بگذارد و نوزاد را روی آن بخواباند. با یک دست زیر گردن و سر نوزاد را نگه دارد و پاهای او را روی بالشی بگذارد که در پشت‌اش قرار دارد. نوزاد را به طرف خود بکشد و وقتی سینه را خوب گرفت، با گذاشتن بالشی در پشت او، در همین وضعیت او را نگه دارد. با خیال آسوده به مبل و صندلی راحتی تکیه بدهد و از شیر دادن به نوزاد لذت ببرد. مواظب باشد که نوزاد با پای خود به پشت صندلی فشار ندهد. در اثر این فشار پشت نوزاد خم می‌شود، بنابراین باید او را طوری جابه‌جا کند تا این اشکال از بین برود.
روش کلاچ برای بچه‌های ناآرام و بی‌قراری که زیاد تقلا می‌کنند و به خود پیچ و تاب می‌دهند و پستان را مرتباً ول می‌کنند مناسب است. این روش برای نوزادان ضعیف و نارس نیز که نمی‌توانند خودشان را خوب نگه دارند مؤثر می‌باشد.
شایان یادآوری است که رعایت نکات بالا برای درست نشستن، خوابیدن و درست گرفتن پستان در تغذیه نوزاد تأثیر مهمی دارد. بیشتر مشکلات مربوط به شیر دادن، مثل زخم شدن و درد گرفتن پستان، کمبود شیر و مشکل شیر دادن برای مادر، ناشی از عدم آگاهی و رعایت این نکات است. بهتر است مادرانی که می‌خواهند برای اولین بار به نوزاد خود شیر بدهند، در روزهای اول به متخصص مراجعه کنند و با خانم‌های باتجربه مشورت نمایند و از آن‌ها راهنمایی بگیرند. کسب این آمادگی در روزهای اول پس از تولد نوزاد، بسیاری از مسایل مربوط به شیر دادن را برطرف می‌کند و از عادت بد نوزاد در گرفتن پستان جلوگیری می‌نماید؛ آن‌گاه مادر می‌تواند از شیر دادن به نوزاد خود لذت بیشتری ببرد.