توجه به گریه نوزاد

توجه به گریه نوزاد

همه روزه در دنیای والدین خسته و کودکان شب خیز، به مادران وامانده، نسخه های عجیب و غریبی برای خوابانیدن کودک در طول شب داده می شود: «او را در اتاقش بگذار، در را ببند و در گوش هایت پنبه بگذار! او را به حال خودش رها کن تا هر چه قدر می خواهد گریه کند! اولین شب دو ساعت گریه خواهد کرد، شب دوم یک ساعت و به همین ترتیب تا یک هفته ادامه خواهد یافت. سپس در هفته دوم تمام شب را آرام می خوابد!»

با خواب نوزاد و راه های خواباندن نوزاد بیشتر آشنا شوید.

در کتاب هایی که در سال های اخیر درباره کودکان نوشته شده روش های متعددی در مورد خوابانیدن پیشنهاد شده که اساس همه آن ها این است: «کودک را رها کنید تا بگرید.» برای دیگران بسیار آسان است به مادر پیشنهاد کنند تا اجازه دهد فرزندش هر قدر می خواهد گریه کند. چون مجبور نیستند ساعت ۳ صبح صدای فریاد و شیون فرزند را بشنوند و با کودک رابطه بیولوژیکی ندارند، به همین دلیل گریه کودک برای آن ها رنج آور نیست. اما اکثر مادران نمی توانند گریه کودک شان را تحمل کنند.

با فواید گریه نوزاد بیشتر آشنا شوید.

علت چیست؟ گریه نوزاد صرفاً یک صدا نیست، بلکه علائم و سیگنال های صوتی برای تأثیرگذاردن بر رفتار مادر است. علائم صوتی گریه کودک احساسات خاص مادرانه را تحریک می کند. بنابراین شبکه ارتباطی مادر و کودک گریان کاملاً خصوصی است. یعنی در پاسخ به گریه فرزند، در بدن مادر تغییراتی شیمیایی ایجاد می شود. زمانی که مادر گریه فرزندش را می بیند یا می شنود، موجی از هورمون ها در بدنش به حرکت می آیند و به همراه جریان خون به پستان هایش وارد می شوند و مادر را سراسیمه به طرف کودک می کشانند تا او را بغل کرده و با شیر دادن آرام نماید. در این شبکه ارتباطی دو طرف وجود دارد: فرستنده (کودک) و گیرنده (والدین).

ارزش علائم گریه به شدت ارسال آن و دریافت درست گیرنده بستگی دارد.

علائم گریه های شبانه کودک نیز با انگیزه و هدف مشخصی ارسال می شود، کودک مطمئن است که مادر علائم را دریافت و تحت تأثیر قرار می گیرد. پس کودک می داند که برای دیگران ارزش دارد و همین آگاهی اولین مرحله از حس «احترام به خود» است. مادر که به پیروی از غرایز خود به کودک پاسخ مناسب می دهد، حساسیت خود را تکامل می بخشد. هر چه مادر به علائم گریه فرزند بیش تر پاسخ دهد نسبت به درک مفهوم زبان گریه کودک حساس تر می شود. ترکیب اعتماد کودک و حساسیت مادرانه، پرستاری شبانه را در مسیر درست آن قرار می دهد.

میزان حساسیت شما به درک علائم و نشانه های ارسالی توسط کودک با رشد آگاهی شما از مسائل کودک تان نسبت مستقیم دارد.

هرچه پاسخ شما به گریه کودک سریع تر باشد، حساسیت شما بیش تر خواهد شد. چنان چه به درخواست کودک پاسخی سریع ندهید، حساسیت خود را از بین خواهید برد و عدم حساسیت، برای مادران جوان احساس گناه را در پی خواهد داشت.

گناه واکنشی طبیعی است که هرگاه بعضی از باورهای درونی با غرایز تضاد داشته باشد احساس می شود. بدین ترتیب مادری که به خود اجازه می دهد کاری علیه قوانین مادرانه انجام دهد، طبیعتاً در این مورد احساس خوبی نخواهد داشت. در اکثر موارد احساس گناه در مادران به علت نصایح دیگران است که با درک و شعور او در تضاد است. در این مورد خاص پندگویان باید احساس گناه کنند و نه مادر!

احترام به احساسات نوزادان در سیره رسول گرامی پدیدار است. در حدیث است که روزی پیامبر خدا، بر خلاف روش همیشگی، نماز خود را که با جماعت می خواند، کوتاه کرد. به قدری پیامبر با سرعت نماز خود را تمام کرد که مسلمانان، تصور کردند که دستور جدیدی از جانب خداوند متعال در این باره به ایشان رسیده است؛ اما وقتی از ایشان، علت این کار را پرسیدند، با تعجب پاسخ شنیدند که: «مگر صدای گریه کودک را نشنیدید؟»

معلوم شد که دلیل کوتاه شدن نماز پیامبر، گریه کودکی بوده که در کنار نمازگزاران، بی تابی می کرده و ایشان، برای زودتر آرام کردن کودک، نماز را کوتاه کرده است.

بی توجهی به گریه نوزاد، در سیستم ارتباطی که بین مادر و نوزاد وجود دارد، اختلال وارد می کند. بی تفاوتی نسبت به گریه نوزاد، نه تنها کاری نامعقول، بلکه امری مخالف میل و غریزه مادری است.

به عبارت دیگر، جواب مناسب و به موقع به خواست نوزاد دارای دو نتیجه است: یکی این که نوزاد نسبت به اطرافیان و محیط خود اعتماد پیدا می کند و دیگر این که یاد می گیرد با گریه به شکل ملایم تری پیام خود را منتقل کند. این اعتماد، از بدخلقی و تندخویی نوزاد می کاهد و گریه آرام نوزاد که گریه تکامل یافته ای است، گوش را نمی آزارد و شنونده را تشویق می کند که با رغبت به آن توجه نماید. اگر به نوزاد بی توجهی شود، او سعی می کند بلندتر و سخت تر گریه کند، تا به این وسیله با ناراحت کردن والدین، توجه آن ها را جلب نماید.

توجه به گریه نوزاد و حرکات بدنی وی، حساسیت مادر را نسبت به پیام های نوزاد بالا می برد و مادر به تدریج می آموزد که با مشاهده علائم قبل از گریه، به آن ها جواب بدهد و از گریه کردن او جلوگیری نماید.

وقتی کودک شما گریه می کند، غریزه به شما می گوید که او را بردارید و نوازش کنید. نگران نباشید؛ با این کار کودک لوس نخواهد شد یا تشویق نخواهد شد که بیشتر گریه کند. کودک شما باید بداند که می تواند به شما تکیه کند. این یکی از عقاید خرافی درباره گریه نوزاد، است که اگر به گریه نوزاد توجه شود، یاد می گیرد تا از رفتار و اخلاق مادر خود سوءاستفاده نماید و بچه ای گریه ای بار آید. این عقیده ای اشتباه است و تجربه نشان می دهد که نوزادانی که از محبت و توجه مادر برخوردار هستند، در سال های بعد کمتر بهانه می گیرند و خود را کمتر به مادرشان می چسبانند.

بنابراین از سوءاستفاده نوزاد نسبت به خود نباید نگران باشید، بلکه به گریه او باید از روی مهر و محبت جواب بدهید. با این طرز برخورد، نوزاد یاد می گیرد که روشی غیر از گریه کردن نیز برای پیام رسانی وجود دارد و در اثر اعتمادی که به والدین پیدا می کند، تأخیر احتمالی در رسیدگی به خود را می پذیرد و با آرامش سیستم ارتباطی را تکامل می بخشد. اما اگر نوزاد والدین را نسبت به گریه و تقاضاهای خود بی اعتنا ببیند، مضطرب می شود و اعتمادش نسبت به آن ها از بین می رود و به شبکه ارتباطی بین خود و دیگران بدبین می شود. از بین رفتن اعتماد نوزاد، او را به گریه بیشتر وادار می کند.

اگر گریه نوزاد نشان از بیماری کودک باشد، باید به درمان آن پرداخت و اگر نشانه گرسنگی و تشنگی او است، به رفع آن همت گماشت.

دلیل دیگری که برای آگاهانه بودن گریه های شبانه وجود دارد این است که علت گریه کودک تأخیر مادر در پاسخ گویی است. افراد ناآگاه با درکی نادرست، معتقدند که علت گریه کودک اصولاً نیاز به بغل کردن و احساس آرامش نیست، بلکه کودک مایل است که پدر و مادرش همیشه بیدار باشند، بنابراین به مادر توصیه می کنند کم تر به گریه فرزند خود توجه نماید. بیشتر مادران نمی توانند نسبت به گریه نوزاد بی توجه باشند و این بی اعتنایی را درست نمی دانند.

پدر و مادری که با شنیدن صدای گریه کودک شتابان از جای برمی خیزند تا هر چه زودتر خود را به فرزند برسانند و او را مجدداً بخوابانند نیز معمولاً در روش های پرستاری شبانه کودک خود موفق نمی باشند.

ولی والدینی که توصیه های کارشناسان را بیش تر به کار برده اند علاوه بر این که احساسات خود را پرورش داده اند، توانسته اند شیوه های بهتری را برای خواباندن کودک به کار ببرند و در نتیجه شب ها را با آرامش تا صبح سپری کرده اند و از روش خود نیز بسیار راضی هستند. بیدار شدن شبانه کودک همیشه به علت احساس درد و ناراحتی نیست. در مورد علل پزشکیِ شب خیزی، به نظر می آید که دلیل اصلی آن نیاز کودک به گریه کردن و به تعبیر پدر و مادر لوس شدن است.

با والدینی که حاضر شده بودند کودکان شان را در نیمه های شب رها کنند تا در تنهایی خود بگریند، مصاحبه هایی انجام شد. آن ها غالباً اعتراف می کردند که کارشان اثر خوبی نداشته است.

ولی پدر و مادری نیز اظهار نمودند: «از زمانی که به گریه های کودکشان در نیمه شب توجهی نکرده اند، دیگر شب ها بیدار نشده است.»

ادامه این کار آثار نامطلوبی در رفتار کودک باقی می گذارد. مادر خسته یک کودک شب خیز، پشیمان از این که از پاسخ گویی به گریه شبانه فرزندش خودداری نموده است، گفت: «گوش هایم را بستم و گذاشتم تا گریه کند. اما لحظه به لحظه صدای گریه اش بلندتر می شد و بالاخره نتوانستم تحمل کنم و وقتی به اتاقش رفتم با کمال تأسف مشاهده کردم پسر نازنینم رفتاری دیوانه وار از خود نشان می دهد. هرگز این کار را تکرار نخواهم کرد.»

یکی دیگر از کسانی که عواطف خود را مهار کرده بود، گفت: «وقتی فرزندم نیمه شب از خواب برخاست و گریه کرد، به فریادهای او توجهی نکردم، اما پس از مدتی کوتاه صبر و تحمل را از دست داده و به اتاقش دویدم. او را بغل کردم، و هر دو در آغوش هم فرو رفته و مدت ها گریستیم. حالا با شروع گریه به سراغش می روم و او را در آغوش می گیرم تا دوباره بخوابد. نتیجه کار این شد که شب ها فقط دوبار بیدار می شود. روز بعد از آن ماجرا تمام روز به گردن من آویخته بود و از من جدا نمی شد.»

این مادر یک حقیقت مهم و اساسی را در مورد رفتار مادرانه آموخته بود. هر چه به گریه فرزندش سریع تر پاسخ دهد، زودتر می تواند او را آرام کند. آویختن کودک به گردن مادر در روز بعد در واقع واکنش عاطفی کودک نسبت به مادری است که تدریجاً در او حس امنیت را به وجود آورده است.

نکته قابل انتقاد در مورد چنین روشی، (پاسخ گویی سریع به گریه کودک) این است که بالاخره کودک باید خوب خوابیدن را یاد بگیرد. ضمناً مخالفان مادران عاطفی معتقدند چنان چه کودک عادت کند که همیشه توسط پدر و مادر آرام شود و بخوابد هرگز نمی آموزد که بدون کمک و نوازش مادر به خواب رود.

اختلالات خواب کودکان و نوزادان را نیز بخوانید.

حقیقت غیرقابل انکار در کلیه انتقادات این است؛ کودکی که عادت کرده توسط والدین یا پرستار به رخت خواب رود و بخوابد، ناچار برای انجام هر کاری به پدر و مادر متکی می شود. ولی آیا این گونه وابستگی و عادت، بهتر از عادت به خرس عروسکی، بازی با گوشه پتوی نرم و یا مکیدن شست نیست؟

در حالی که هدف شما از بی توجهی به گریه های شبانه کودک این است که مستقل خوابیدن را به او بیاموزید ولی ناآگاهانه به او می فهمانید که گریه کردن از نظر شما هیچ گونه ارزش ارتباطی ندارد. اما توجه داشته باشید که آموزش چنین موردی، به نوزادی که نیازمند محبت شما است کاری بس دشوار و ظریف است.

باید دانست خواباندن بچه در نیمه شب یک آموزش شبانه است و کلمه پرستاری و تربیت تعبیر درستی برای این کار مهم نیست.

ما، به عنوان والدین، محبت و نوازش کردن را به کودکان آموزش می دهیم و مسئله بدعادت کردن فقط توجیه بی عاطفه بودن ما می باشد.

معمولاً فاصله بین عادت و نیاز بسیار کم است.

عادت، رفتاری اکتسابی است که شخص قادر خواهد بود با اراده و تمرین آن را کاملاً از بین ببرد، بدون این که هیچ گونه ضرر و زیانی متوجه او گردد. ولی «نیاز»، یک انگیزه است که باعث می شود هر فردی وظایف خود را به بهترین صورت انجام دهد.

به «عادت» اگر پاسخ مثبتی داده نشود به سهولت از بین خواهد رفت. ولی «نیاز» به آسانی از بین نمی رود. با انکار «نیاز» نمی توانیم آن را از بین ببریم، بلکه به طور موقت سرکوب می شود و سپس به صورت های دیگر آشکار می گردد.

اگر تشخیص می دهید که شب خیزی فرزندتان «یک نیاز» است و نه «عادتی» که باید از بین برود، هر دو نفر شما (زن و شوهر) ساعاتی از خواب شب را باید صرف پرستاری از او نمایید تا کاملاً نیاز کودک برآورده شود. خلق وخوی کودک نیز در تصمیم گیری شما در مورد این که آیا واقعاً باید بگذارید او گریه کند یا خیر کمک مؤثری است.

«کودکان پُرنیاز» به ندرت تسلیم بی عاطفه بودن ما می شوند. آن ها یاد گرفته اند که هر چه بلندتر و کِش دارتر گریه کنند و به تدریج گریه های آنان آزاردهنده تر می شود. این گونه کودکان با ارسال پیام هایی دقیق اعلام می کنند که احتیاج بیش تری به عواطف شبانه دارند. ضمناً در صورت عدم توجه به نیازهای کودکان پُرنیاز آنان با خصوصیت خاص خود و با حرارت مقاومت می نمایند.

کودکان آرام تر با صدای گریه ای همانند آژیر قرمز، مادرانشان را از خواب بیدار نمی کنند. به نظر می رسد این کودکان در برابر نیازهای شان مقاومت بیش تری نشان می دهند و در صورتی که پس از ارسال علائم توسط گریه شبانه دیرتر به سراغ آن ها بروید، کم تر بی تابی می کنند. در مورد کودکان آرام به خصوص باید هشیارتر باشید. این کودکان موهبتی چندگانه اند، به آنان قدرت مقاومت در برابر احتیاجات اعطاء شده، که برای مادران بسیار باارزش است. چنین رفتارهایی حاکی از عدم وابستگی کامل آنان نیست. مثلاً اگر زمانی به خواسته های شان توجه نشود، گریه های اعتراض آمیز سر می دهند، با این کار از طرفی موجب پیشرفت و تکامل شخصیت خود می شوند و از طرف دیگر مهارت های ما را برای برخورد فعال با خودشان افزایش می دهند.

مادران باتجربه تفاوت بین گریه «آژیر قرمز» و «کمی می توانم صبر کنم» را با توجه به ماهیت گریه و سرعت تخفیف آن به سهولت درک می کنند. گریه های «کودک پرنیاز» معمولاً آن قدر ادامه می یابد تا بالاخره یک نفر به آن پاسخ مثبت دهد. گریه های کودک ملایم سریع تر آرام می شود و حتی ممکن است کودک بدون کمک مادر آرام شود. این که آیا باید به گریه «کودکان شب خیز» پاسخ داد یا خیر، نیاز به قضاوتی عادلانه دارد و تنها قاضی عادل، مادران با عاطفه می باشند.

دلیل معنوی گریه نوزاد در کلام پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم بیان شده است. ایشان فرموده اند:

«نوزادان خود را به خاطر گریه های شان تنبیه نکنید، زیرا گریه در چهار ماه اول، شهادت به یکتایی پروردگار و در چهار ماه دوم، سلام و درود بر نبی اکرم و اهل بیت ایشان صلوات الله علیهم اجمعین و در چهار ماه سوم، دعا برای پدر و مادر است.»

از سخن رسول گرامی اسلام می آموزیم که در برابر گریه نوزاد رنجیده خاطر نشویم؛ بلکه باید خوش حال باشیم که او با زبان گریه، ذکر خدا می گوید و تحمل آن برای والدین نیز پاداش ذکر الهی را به همراه دارد هم چنین گریه اطفال تا حدود یک سالگی مورد توجه قرار گرفته است.

در کتاب سیاست، نوشته ارسطو، آمده است: «بعضی از مردم، کودکان را از فریاد کشیدن باز می دارند؛ در حالی که این گونه اعمال، نوعی ورزش است و به رشد کودک کمک می کند. اثر فریاد کشیدن در کودک، همانند اثر تنفس عمیق سالمندان است.»

گریه نوزاد یکی از صوت ها و پیام های با معنی است. با دقت به آن گوش کنید و با گرمی و محبت به آن پاسخ دهید. دوره آن کوتاه است و کودک پس از مدتی کودک یاد می گیرد با روش بهتری نیازهای خود را به اطلاع شما برساند.

با این حال گریه های مداوم کودک برای شما طاقت فرساست. اگر دیدید کودک تان به قدری گریه می کند که شکیبایی خود را از دست می دهید، از پزشک کمک بخواهید.