تغذیه نوزاد از شش تا هشت ماهگی

تغذیه نوزاد از شش تا هشت ماهگی
شش ماهگی آغاز جویدن
هر کودکی با سرعت خاص خودش رشد می‌کند، اما نخستین دندان کودک شما (یکی از دندان‌های پیش جلو) احتمالاً حدود ۶ تا ۷ ماهگی بیرون می‌زند.
کودک شما برای جویدن بیشتر از لثه‌هایش استفاده می‌کند، بنابراین غذاهای له شده و خرد شده به قطعات ریز تمرین خوبی برای جویدن او خواهد بود. تکه‌ای نان گندم کامل پخته شده در فر نیز، غذای خوبی برای کودکانی است که تازه دندان درآورده‌اند.
درست نیست دادن پوره‌های نرم و یک‌دست را خیلی ادامه دهید زیرا ممکن است کودک در مورد جویدن تنبل شود و در یادگیری حرکات زبان که برای جویدن غذاهای واقعاً جامد لازم است دچار اشکال شود. اگر از خوردن غذاهای سفت خودداری می‌کند، با اضافه کردن کمی غذای له شده یا رنده شده به پوره‌های معمول او، یا درست کردن یکی از غذاهای مورد علاقه او به شکلی سفت‌تر یا غلیظ‌تر، تغییر رژیم غذایی را برای او آسان‌تر کنید.
او را با ترکیب‌های وسیع‌تری از مواد غذایی آشنا کنید و از مخلوط کردن مواد شیرین با مواد شور و ترش نترسید، مثلاً مخلوط میوه با سبزیجات، ماهی، یا گوشت اغلب برای کودکان خردسال خوشایند است.
معمولاً بقیه دندان‌های پیش کودک در ۵ ماه بعدی بیرون می‌آید. هم‌چنان‌که دندان‌های کودک در می‌آید، می‌توانید او را با غذاهای سفت‌تری آشنا کنید.

هفت ماهگی
کودک شما در این سن ممکن است تلاش‌های هدف‌داری در غذا خوردن مستقل به عمل آورد، اما هماهنگی کافی نخواهد داشت تا همه غذایی را که لازم دارد به دهانش برساند. خودتان به او غذا بدهید، اما مانع بازی او با غذایش نشوید. مالیدن غذا به صورت شاید کثیف‌کاری به نظر برسد، اما نخستین گام او در یادگیری غذا خوردن مستقل می‌باشد؛ پس فقط پارچه تمیزی برای پاک کردن صورت او پس از غذا خوردن دم دست داشته باشید. به او انواع غذاهای انگشتی نیز بدهید. برداشتن و خوردن این نوع غذاها راحت است و موجب اعتمادبه‌نفس و یادگیری مهارت‌های دستی می‌شود.
کودک در ابتدای غذا گرسنه خواهد بود. کاسه را دور از دسترس او قرار دهید و با قاشق به او غذا بدهید. وقتی گرسنگی اولیه او رفع شد، بگذارید با شما مشارکت کند، اما به غذا دادن به او نیز ادامه دهید.
کودک شما شاید چنان مجذوب لذت فرو کردن انگشتانش در کاسه غذا و راندن غذا به درون دهانش بشود که بعد از چند قاشق غذا خوردن از دست شما، دیگر توجهی به شما نکند و از دست‌تان غذا نخورد. اگر هنوز گرسنه باشد، ممکن است گریه کند و از ناراحتی به خود بپیچد که چرا نمی‌تواند غذا را با سرعت کافی به دهانش برساند، بنابراین چند قاشق دیگر به او غذا بدهید. در غیر این صورت بگذارید به تمرین کردن خود ادامه دهد. برای او احساس این‌که «من می‌توانم خودم این کار را انجام دهم» اهمیت دارد. هر وقت سیر شود خودش می‌فهمد.
اگر کودک قاشق را از دست شما می‌گیرد، از دو قاشق استفاده کنید. یک قاشق را پر کنید و در کاسه‌اش قرار دهید تا بتواند آن را بردارد. قاشق دیگر را پر کنید و آماده نگه دارید؛ وقتی در حال برگرداندن قاشق خودش به طرف کاسه است، قاشق خودتان را در دهانش بگذارید و دوباره قاشق را پر کنید تا بردارد.
چند قاشق تمیز دم دست داشته باشید چون ممکن است قاشقش را به زمین بیندازد.
غذای جامد ممکن است کودک را تشنه کند، بنابراین در لیوانش شیر خشک بریزید و کمکش کنید تا بنوشد. او قادر نیست خودش لیوان را بگیرد. از یک‌سالگی به بعد به او شیر گاو بدهید.

کودک بر سر سفره
هرچند کودک شما به تازگی، خوردنِ غذاهای جامد را شروع کرده و تعداد وعده‌های غذایش بسیار بیش از اعضای بزرگسال خانواده است، هنگام صرف غذا او را کنار میز یا سفره غذا بیاورید تا با شما بر سر غذا همراه باشد. به این طریق او می‌آموزد که غذا خوردن علاوه بر این‌که معده او را ارضا می‌کند امری اجتماعی و سرگرم کننده نیز هست.
سعی کنید غذاهای او را نیز همراه با اوقات غذای خانواده برنامه‌ریزی کنید و تغییر دهید. مثلاً برای صبحانه به او غلات بدهید، برای ناهار غذای شور یا ترش مزه و به دنبال آن چند تکه میوه یا پنیر، و برای شام نیز مثلاً منتخبی از غذاهای انگشتی همراه با شیر همیشگی‌اش.

تغذیه در هفته اول ماه هفتم
شروع غذای کمکی با فرنی آرد برنج است که روز اول از یک قاشق مرباخوری یک بار در روز (ظهر) شروع شده و کم‌کم به مقدار و دفعات آن اضافه می‌شود به طوری‌که روز دوم به دو قاشق مرباخوری (یک قاشق ظهر و یک قاشق عصر)، روز سوم به سه قاشق مرباخوری (ظهر و عصر و شب هر بار یک قاشق)، روز چهارم به ۴ قاشق مرباخوری (صبح، ظهر، عصر و شب هربار یک قاشق)، روز پنجم به ۸ قاشق مرباخوری (صبح، ظهر، عصر و شب هربار ۲ قاشق) و روز ششم و هفتم به ۱۲ قاشق مرباخوری (صبح، ظهر، عصر و شب هربار سه قاشق) می‌رسد.

تغذیه در دو هفته آخر ماه هفتم
ضمن ادامه تغذیه با شیر مادر قبل از هر وعده غذای کمکی، در این دو هفته شیرخوار با غذای جدیدی آشنا شده و سوپ به رژیم غذایی او اضافه می‌شود. بدین ترتیب که روز اول، صبح و عصر و شب هر بار از سه قاشق مرباخوری فرنی یا حریره بادام استفاده می‌کند و ظهر علاوه بر فرنی و حریره بادام یک قاشق مرباخوری سوپ هم می‌خورد.
به این ترتیب، هر روز یک قاشق مرباخوری به سوپ ظهر و شب اضافه ولی از فرنی یا حریره بادام کم می‌شود تا بر حسب اشتهای کودک مقدار سوپ به ۳ تا ۶ قاشق مرباخوری در هر وعده برسد.
فراموش نشود که در این هفته به‌تدریج که مقدار و دفعات تغذیه با حریره بادام افزایش می‌یابد مقدار و دفعات تغذیه با فرنی کم می‌شود بنابراین در هر وعده و یا در تمام دفعات می‌توان حریره بادام را جای‌گزین فرنی نمود.

در مورد بافت غذا در سن ۶ تا ۸ ماهگی؛ غذا را می‌توانید چرخ یا له کنید تا بافت آن شبیه پنیر سفت شود، و بعد به آن مایعات یا ماست اضافه کنید. غذاهای انگشتی که کودک بتواند خودش بردارد و بخورد مانند تکه‌های دراز سبزیجات خام و تکه‌های میوه پوست‌کنده مناسب هستند. البته بایستی در آماده‌سازی میوه و سبزیجات آن‌ها را با دقت پوست بکنید، رگه‌ها را در آورید و پوره یا الک کنید.
در آماده‌سازی گوشت و ماهی نیز بایستی پوست و چربی را جدا کنید، استخوان‌ها را کاملاً در آورید، خوب چرخ کنید، کباب یا آب‌پز نمایید.
دیگر غذاهای مناسب در این سن؛ گندم، زردک، گوجه‌فرنگی (پوست کنده و الک شده)، ذرت و پَر زردآلوی خیس کرده می‌باشد.
غذاهایی که نباید در این سن به کودک داد عبارت‌اند از: بیسکویت، کیک، بستنی، شیرینی و غذاهای سرخ شده. تخم‌مرغ کامل نیز نباید قبل از هشت‌ماهگی به کودک داده شود.

بافت غذا در سن ۸ تا ۹ ماهگی، می‌تواند کمی سفت‌تر از قبل باشد، بنابراین غذاها را به جای له کردن خرد کنید. غذاهای انگشتی زیاد به کودک بدهید تا او را در مهارت‌های مربوط به غذا خوردن تشویق کنید. وقتی کودک در حال خوردن غذاهای انگشتی است نزدیک او باشید تا اگر غذا در گلویش‌گیر کرد کمکش کنید.
برای آماده‌سازی میوه و سبزیجات در این سن، بایستی آن‌ها را با دقت پوست بکنید. رگه‌ها را خارج نمایید و میوه و سبزیجات خام را به صورت له شده، تکه‌های دراز، یا رنده شده به کودک بدهید. میوه و سبزیجات پخته را خرد یا له کنید، اما توده‌های سفت زیاد در آن باقی بگذارید.
برای آماده‌سازی گوشت و ماهی، چربی و پوست را جدا کنید. چرخ کنید اما نه خیلی زیاد. نحوه پختن آن می‌تواند کباب یا آب‌پز باشد.
دیگر غذاهای مناسب برای این سن؛ شامل: نان سوخاری، گوشت قرمز، سوپ، یا کیک خانگی بدون نمک است.

تغذیه در دو هفته اول ماه هشتم
در این دو هفته ضمن دادن سوپ، فرنی یا حریره بادام، زرده تخم‌مرغ هم به رژیم غذایی شیرخوار اضافه می‌شود. بنابراین در این سن به کودک باید ۵ وعده غذا داده شود. به این ترتیب که صبح زرده تخم‌مرغ، ساعت ۱۰ صبح (بین صبحانه و ناهار) ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره بادام، ظهر ۳ تا ۶ قاشق مرباخوری سوپ، عصر مجدداً ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره و در شب دوباره ۳ تا ۶ قاشق مرباخوری سوپ به کودک داده شود. در این زمان می‌توانید کم‌کم از سبزی‌های نشاسته‌ای مثل سیب‌زمینی، کدو حلوایی و نخود فرنگی (نخود سبز) به فاصله هر ۳ روز به سوپ اضافه کنید. ضمناً غلظت سوپ باید مانند حلیم باشد.

زمان تغذیه با زرده تخم‌مرغ و چگونگی مصرف
زرده تخم‌مرغ از ۸ ماهگی به رژیم غذایی کودک اضافه می‌شود. برای دادن زرده تخم‌مرغ به کودک، ابتدا باید تخم‌مرغ را به مدت ۲۰ دقیقه در آب بجوشانید تا کاملاً سفت شود. سپس زرده سفت شده را از سفیده آن جدا نموده و روز اول به اندازه یک نخود از زرده تخم‌مرغ را در کمی آب جوشیده یا شیر مادر نرم و حل کرده، سپس به شیرخوار بدهید. هر روز صبح همراه با فرنی به‌تدریج بر مقدار زرده تخم‌مرغ اضافه کنید تا ظرف ۱۰ روز به یک زرده کامل برسد. از آن به بعد یا هر روز نصف زرده تخم‌مرغ را همراه با ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره به کودک بدهید و یا یک روز یک زرده کامل تخم مرغ و روز بعد ۵ تا ۶ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره بادام به کودک بدهید و این کار را به صورت یک روز در میان تکرار کنید.
اگر کودک صبح‌ها زرده تخم‌مرغ پخته شده را نمی‌خورد، آن را با کمی کره و آب مرغ مخلوط و نرم کنید و به او بدهید و یا به سوپ او اضافه کنید؛ زرده تخم‌مرغ را می‌توانید رنده کرده یا با پشت قاشق له کنید و داخل سوپ و یا پوره (هر نوع پوره‌ای که درست می‌کنید) بریزید.

تغذیه در دو هفته دوم ماه هشتم
برای تنوع بخشیدن به غذای کودک باید هر چند روز یک بار مواد تشکیل‌دهنده سوپ را تغییر داد. هر سه روز یک‌بار می‌توان جو، بلغور گندم، رشته فرنگی را که قبلاً پخته و نرم شده است به اندازه یک قاشق مرباخوری به سوپ اضافه کرد. بعد از اضافه کردن جو، گندم و… بهتر است به اندازه یک قاشق مرباخوری کره یا روغن مایع به سوپ اضافه نمود. افزودن کره یا روغن مایع به غذای شیرخوار به‌ویژه شیرخوارانی که رشد کافی ندارد به رشد آنان کمک می‌کند.

برنامه غذایی یک روز کودک در دو هفته آخر ماه هشتم
صبح: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره به علاوه نصف زرده تخم‌مرغ
۱۰ صبح: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره و یا پوره
ظهر: ۳ تا ۶ قاشق مرباخوری سوپ به علاوه ۲ تا ۴ قاشق مرباخوری ماست
عصر: ۳ قاشق مرباخوری فرنی یا حریره و یا پوره
شب: ۳ تا ۶ قاشق مرباخوری سوپ به علاوه ۲ تا ۴ قاشق مرباخوری ماست

نکته‌ها

۱) سیب‌زمینی را بعد از شستن کامل باید با پوست پخت، سپس پوست آن را جدا کرد و سیب‌زمینی پخته شده را به سوپ اضافه کرد.
۲) بعد از پوست کندن سیب‌زمینی اگر بخشی از آن سبز رنگ بود، باید آن را جدا کرد و دور انداخت و بقیه سیب‌زمینی را که سالم و زرد رنگ است به سوپ کودک اضافه کرد.
۳) معمولاً یک چهارم سیب‌زمینی برای هر وعده سوپ و یک سیب‌زمینی متوسط برای سوپ تمام روز کافی است.
۴) یک تکه کوچک از کدو حلوایی به اندازه یک قوطی کبریت برای سوپ تمام روز کفایت می‌کند.
۵) استفاده از گوجه‌فرنگی در سوپ به فاصله سه روز از اضافه کردن یک نوع سبزی اشکالی ندارد.
۶) بعد از سوپ ظهر و شب می‌توان یک قاشق مرباخوری ماست هم به کودک داد و مقدار آن را به‌تدریج و برحسب تمایل او اضافه کرد.
۷) بهتر است ماست با سوپ مخلوط نشود تا شیرخوار، با طعم خود ماست آشنا شود. ولی اگر شیرخوار مخلوط ماست با سوپ را دوست داشت این کار بلامانع است.

نوشیدنی کودک
اکنون که کم‌کم غذای جامد جای‌گزین بخشی از رژیم فقط شیر کودک شما در وعده‌های غذایی می‌شود، لازم است شروع به نوشیدن آب برای رفع عطش کند. بهترین کار آن است که از آب جوشیده سرد شده استریل به جای آب لوله کشی نجوشیده استفاده کنید و از دادن آب‌میوه‌ها یا نوشیدنی‌های گیاهی قنددار خودداری کنید. نوشیدنی‌هایی که به آن‌ها شکر یا شیرین کننده‌های مصنوعی اضافه شده است برای اطفال خردسال یا نوپا مناسب نیست. چای یا قهوه نیز نباید داد زیرا میزان جذب آهن را کم می‌کند و تحریک کننده نیز هست. از سوی دیگر، آب پرتقال رقیق شده منبع خوبی برای ویتامین C است و هر از گاهی می‌توان به کودک داد. در این مرحله سنی باید کودک را با فنجان آموزشی آشنا کنید. این نوع فنجان‌ها دارای درهایی به شکل‌های مختلف است، اما شاید کودک شما نوعی را ترجیح بدهد که امکان فرآیند آشنای مک زدن از آن وجود داشته باشد. می‌توان ابتدا از فنجان‌های دارای لوله نرم و انعطاف‌پذیر استفاده کرد و بعد از مدتی، مثلاً در حدود ۸ تا ۹ ماهگی، فنجان‌هایی با لوله کوتاه‌تر و محکم‌تر را جای‌گزین نمود. کودک هنوز بیشتر مایع مورد نیاز بدن خود را از شیری که می‌خورد و بخشی از آن را از پوره‌هایی که می‌خورد تأمین می‌کند، اما بد نیست یک فنجان آب بر سر میز غذا بگذارید که بتواند هر وقت خواست و هر مقدار خواست خودش بنوشد.