اولین ساعات زندگی نوزاد

اولین ساعات زندگی نوزاد
نوزاد بلافاصله بعد از تولد، هوشیار است اما پس از مدت نسبتاً کوتاهی هوشیاری او خدشه‌دار و دچار اُفت می‌شود. در صورتی که زایمان مادر بدون عارضه و بی‌درد باشد این مرحله اختلال هوشیاری ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول می‌کشد ولی اگر مادر در دوران زایمان دارویی دریافت کرده باشد این دوران تا ۳ و حتی ۴ روز طول می‌کشد.
نوزاد نسبت به اشیاء و رنگ‌های مختلف واکنش‌های گوناگونی نشان می‌دهد. رنگ‌هایی که با هم تضاد زیادتری دارند، بیشتر توجه او را جلب می‌کنند. تعقیب یک توپ قرمز با درخشش متوسط راه مناسبی برای ارزیابی نوزاد است.
نوزاد از دوران زندگی داخل رحمی قادر است نور را از وراء شکم مادر تشخیص دهد. شدت بینایی نوزاد حدود ۳۰ برابر کمتر از بالغین است. چشم‌های نوزاد عمل تطابق را انجام نمی‌دهد ولی اشیائی که به‌طور ثابت در فاصله کانونی ۱۹ سانتی‌متر از چشم او قرار گیرند را خوب می‌بیند، او اشیاء متحرک را بهتر می‌پسندد، به‌خصوص اگر آن شیء یا تصویر شبیه چهره انسان باشد و حرکت آن افقی و کند باشد.
نوزاد مزه‌ها را درک می‌کند و نسبت به طعم‌های مختلف و از جمله شوری و شیرینی و حتی شیر گاو و شیر مادر واکنش‌های متفاوت نشان می‌دهد.
حس لامسه او هم نسبت به محرک‌های مختلف واکنش‌های گوناگون نشان می‌دهد. مثلاً ماساژ ملایم بدن برای او آرامش‌بخش و حرکت سریع بیشتر تحریک‌آمیز است. هم‌چنین تعداد ضربات بر روی بدن نوزاد در هر ثانیه آثار متفاوتی را در او ایجاد می‌کند. مثلاً اگر تعداد ضربات ۳ بار در ثانیه باشد، آرامش‌بخش بوده ولی اگر ۵ – ۶ بار در ثانیه باشد هوشیار کننده است.
نوزاد قادر است بو را خوب تشخیص دهد و بین بوی دست خود و پستان مادر خود و سایر مادران تفاوت قائل شود او می‌تواند در روز پنجم عمر، بوی مادر را تمیز دهد. نوزاد از داخل رحم قادر است صداها را بشنود، هم‌چنان‌که با صدای قلب مادر معمولاً آن‌چنان مأنوس می‌شود که پس از به دنیا آمدن هنوز شنیدن آن صدا برایش آرامش‌بخش است.
دقائق و ساعت اول تولد، نوزاد در اوج هوشیاری به سر می‌برد و چشم‌های او کاملاً باز است و فرصت مناسبی برای برقراری ارتباط عاطفی بین والدین و فرزندشان به شمار می‌رود. تلاقی نگاه نوزاد و والدین در ابتدای تولد، برقراری تماس پوستی مادر و نوزاد و تغذیه زودهنگام با شیر مادر در تحکیم روابط عاطفی والدین و به‌خصوص مادر و نوزاد بسیار حائز اهمیت است.
مادران علاقه خاصی به چشم‌های فرزندان خود دارند و در صورتی که در ساعت اول عمر نوزاد با آنان تنها باشد، ۸۵ درصد آن‌چه به زبان می‌آورند راجع به چشم‌های نوزاد است. نوزاد هم اگر در ساعت اول زندگی روی سینه مادر قرار گیرد به چهره مادر و به‌خصوص به چشم‌های وی علاقه زیادی نشان می‌دهد. پس از پنج ساعت تماس مادر و فرزند صددرصد مادران می‌توانند بوی فرزند خود را تشخیص دهند و از طریق لمس، او را شناسایی کنند.
زمان مهم شروع شیردادن برای انسان ۱۲ ساعت اول است.
پستانداران برای این که موفق به شیردادن فرزند خود شوند باید نوزاد بلافاصله پس از تولد در کنار مادر خود قرار گیرد. هر پستاندار به نوعی فرزند خود را شناسایی نموده و با او ارتباط برقرار می‌کند، نظیر لیسیدن نوزاد. اگر نوزاد پستانداری از مادر خود دور نگه داشته شود، این ارتباط مختل شده و حتی در بعضی از رده‌ها ممکن است پس از برگرداندن او به مادر دیگر مادر فرزند خود را نپذیرد و یا حتی او را معدوم کند. در بعضی از حیوانات پستاندار اگر در ابتدای تولد نوزاد با نوزاد دیگری از گونه‌ای که نوع خود حیوان نباشد تعویض شود مادر، این نوزاد را به فرزندی می‌پذیرد.
چند روز پس از تولد دوران حساسی است و اگر برای مادر فقط ده دقیقه وقت صرف شود و به مادر چگونگی آرام کردن و شیر دادن نوزاد آموزش داده شود در زمان تغذیه رفتار مناسبی با فرزند خود خواهد داشت. پیشنهاد میکنم آمادگی قبل از شیردهی و نکات روزهای اول شیردهی را بخوانید.

ارتباط عاطفی پس از تولد می‌تواند به آسانی خدشه‌دار شود و برای همیشه تغییر کند. بیماری‌های نسبتاً خفیف نوزاد نظیر زردی مختصر، کندی تغذیه، نیاز به اکسیژن اضافی حتی برای یکی دو ساعت و نیاز به انکوباتور به دلیل مشکل خفیف تنفسی به نظر می‌رسد بر روابط مادر و کودک اثر سوء داشته باشد. حتی اگر وضعیت نوزاد قبل از ترخیص از بیمارستان و حتی ظرف چند ساعت اول کاملاً بهبود یافته باشد، باز هم رفتار مادر اغلب در سال اول و شاید مدت طولانی‌تری دچار اختلال می‌شود.
مطالعه در مورد پدران نیز نشان می‌دهد اگر آنان هم بتوانند چند ساعت اول عمر به مدت یک ساعت با نوزاد خود صرف وقت و تلاقی نگاه داشته باشند، مراقبت‌های پدرانه آنان به شدت افزایش می‌یابد.
اگر نوزاد بعد از تولد روی شکم مادر قرار داده شود در ابتدا استراحتی توأم با هوشیاری و آرامش دارد و بعد از ۳۰ تا ۴۰ دقیقه دهان نوزاد شروع به حرکت کرده و بزاق او جاری می‌شود و تلاش می‌کند تا با استفاده از پاها خود را به طرف سینه مادر به جلو بکشاند و در نهایت خود را به پستان مادر می‌رساند، آرئول یا هاله پستان را در دهان خود می‌گذارد. اگر هنگام حرکت نوزاد سینه مادر شسته شود مسیر خود را به طرف سینه دیگر تغییر می‌دهد.
مکیدن پستان مادر باعث تولید هورمون «اُکسی توسین» در مادر می‌گردد. این هورمون به نام «هورمون عشق» است، چون موجب خواب‌آلودگی خفیف، حالت خوشی، بالا رفتن آستانه درد و افزایش احساس عشق نسبت به فرزند و ارتقاء روابط مادر و فرزند می‌گردد.
نوزادانی که در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوند اگر توسط مادر لمس شوند و مورد ناز و نوازش قرار گیرند، حملات وقفه تنفسی و نیاز به اکسیژن و دستگاه مصنوعی در آن‌ها کمتر خواهد بود.
بهتر است بعد از تولد، نوزاد به صورت عریان روی شکم و سینه مادر قرار گرفته شود، چون نوزاد بو و صدای مادر را می‌شناسد و از بدن مادر مناسب‌ترین مقدار گرما را دریافت نموده و درجه حرارت بدن خود را حفظ می‌کند و احساس او خیلی شبیه‌تر به احساس داخل رحم می‌شود.
خواب و هوشیاری نوزاد به ۶ مرحله تقسیم می‌گردد:
مرحله اول خواب آرام؛ که در آن چشم‌ها به‌طور محکم و بی‌حرکت بسته است.
مرحله دوم خواب فعال؛ که در آن حرکات سریع چشم و بسته بودن پلک به فواصل ده ثانیه‌ای به چشم می‌خورد.
مرحله سوم خواب آلودگی؛ که در آن چشم‌ها می‌تواند باز یا نیمه باز و یا بسته باشد.
مرحله چهارم هوشیار غیر فعال؛ که چشم‌ها درخشان و براق است.
مرحله پنجم سر و صدا کردن؛ که نوزاد نسبتاً بی‌قرار است و گاهی گریه می‌کند.
و بالاخره مرحله ششم گریه کردن، که گریه تقریباً استمرار دارد.